Śmiech i humor odgrywają istotną rolę w budowaniu pozytywnych relacji między uczniami a nauczycielami, przynosząc korzyści zarówno w sferze edukacyjnej, jak i emocjonalnej. Co ciekawe, w latach 2015–2017 w środowisku szkolnym przeprowadzono szereg badań dotyczących wpływu humoru na różnorodne aspekty procesu edukacyjnego. Wnioski? Śmiech pomaga przełamać barierę, motywuje uczniów do nauki, a nawet ułatwia zrozumienie wielu trudnych tematów.
- Śmiech w szkole, czyli wyjście poza ramy sztywnej instytucji
- Badanie przeprowadzone w polskich liceach na temat śmiechu w szkole
- Śmiech w szkole oddziałuje na nas pozytywnie, ale często bawią nas zupełnie inne rzeczy
- Gelotologia, czyli sformalizowany śmiech
Śmiech w szkole, czyli wyjście poza ramy sztywnej instytucji
Szkoła jako instytucja od lat funkcjonuje według sztywnych reguł, które mogą utrudniać rozwijanie relacji międzyludzkich i tworzenie środowiska sprzyjającego kreatywności i współpracy. W tym miejscu warto podkreślić, że standardowe podejście do edukacji opiera się na strukturach, które często zacierają granicę między rolą profesjonalną a prywatną i to zarówno nauczycieli, jak i uczniów. W tym kontekście humor może stać się kluczowym narzędziem do przełamywania tych barier, umożliwiając nauczycielom i uczniom wychodzenie poza sztywne ramy instytucji. A jak do tego podejścia ma się praktyka? Przyjrzyjmy się zatem badaniom!
Badanie przeprowadzone w polskich liceach na temat śmiechu w szkole
Jedno z największych badań dotyczących śmiechu w szkole, zostało przeprowadzone na przełomie lat 2016 i 2017. Jego celem było zrozumienie tego, jak humor wpływa na relacje nauczyciel-uczeń oraz na procesy dydaktyczne i wychowawcze. W badaniu wzięło udział 587 osób z dziewięciu krakowskich liceów ogólnokształcących, w tym 204 nauczycieli różnych specjalności oraz 383 uczniów. Badani nauczyciele odpowiadali na pytania dotyczące tego, czy stosują humor w różnych sytuacjach oraz jak często to robią, natomiast uczniowie oceniali humor nauczycieli zarówno w sytuacjach dydaktycznych, jak i wychowawczych.
Okazuje się, że według deklaracji, dydaktycy stosują śmiech w szkole, aby:
- Tworzyć dobrą atmosferę: (93% wskazań).
- Zredukować znużenie wśród uczniów: (92% wskazań).
- Pomagać w zapamiętywaniu lekcji: (84% wskazań).
- Rozładowywać napięcie przed egzaminami: (83% wskazań).
- Pobudzać motywację do nauki: (82% wskazań).
- Odprężać po intensywnej pracy: (77% wskazań).
Jeszcze ciekawszych wniosków dostarczają wyniki ankiet przeprowadzonych wśród uczniów, którzy konfrontują udzielone przez nauczycieli odpowiedzi. Otóż z perspektywy uczniów, humor u nauczycieli jest zauważalny przede wszystkim w sytuacjach, kiedy chcą oni:
- Zredukować znużenie wśród uczniów: (73% wskazań).
- Tworzyć dobrą atmosferę: (71% wskazań).
- Rozładowywać napięcie przed egzaminami: (62% wskazań).
- Pobudzać motywację do nauki: (45% wskazań).
- Pomagać w zapamiętywaniu lekcji: (47% wskazań).
- Odprężać po intensywnej pracy: (32% wskazań).
Z przeprowadzonego badania wyłaniają się ciekawe wnioski – choć nauczyciele w większości uważają, że humor jest integralną częścią ich metod nauczania, to uczniowie często nie dostrzegają humoru w tak samo dużym stopniu jak pedagodzy. Na przykład, dla nauczycieli, którzy wywodzą się z pokolenia, które dorastało przed erą cyfryzacji, humor może przyjmować bardziej tradycyjne formy, takie jak żarty słowne czy anegdoty związane z życiem codziennym. Z kolei uczniowie, którzy są wychowani w erze internetu i mediów społecznościowych, mogą preferować bardziej dynamiczny i wizualny humor, np. poprzez nawiązania do popularnych memów czy krótkich materiałów wideo.
Śmiech w szkole oddziałuje na nas pozytywnie, ale często bawią nas zupełnie inne rzeczy
Różnice te mogą wynikać oczywiście ze wcześniej wspomnianych barier komunikacyjnych czy różnic pokoleniowych, które mogą być trudne do przeskoczenia. Warto jednak podkreślić, że ponad 70% uczniów i ponad 90% nauczycieli jest wciąż zgodnych – śmiech w klasie pomaga zredukować znużenie i wpływa na tworzenie dobrej atmosfery. W tym miejscu warto jeszcze podkreślić, że każdego z nas może cechować nieco innych rodzaj humoru i to niezależnie od wieku.
Jedno jest pewne – o zaletach uśmiechu wiedziano od dawna. Liczne badania pokazują, że śmiech (nawet ten wymuszony) wpływa pozytywnie zarówno na nasze zdrowie fizyczne, jak i psychiczne. Kiedy się śmiejemy, nasze ciało wydziela endorfiny, znane jako hormony szczęścia, które pomagają w redukcji stresu i bólu, poprawiają nastrój, a nawet wzmacniają układ odpornościowy. Można zatem stwierdzić, że śmiech jest jak aktywności fizyczna, która jest jednocześnie dobra dla ciała, jak i ducha.
Czy kiedykolwiek spotkałeś bądź spotkałaś się ze słowem gelotologia? To stosunkowo nowa dziedzina nauki, która zajmuje się badaniem śmiechu i jego wpływu na zdrowie fizyczne i psychiczne człowieka. Gelotologia pochodzi od greckiego słowa gelos, oznaczającego śmiech. Współczesne badania nad śmiechem zaczęły się już na początku lat 60. XX wieku, kiedy to naukowcy zaczęli bardziej systematycznie badać, jak śmiech wpływa na ludzki organizm. Wiele badań udowadnia, że śmiech wpływ efektywnej nauce i zapamiętywaniu. Dlaczego? Otóż kiedy jesteśmy w coś emocjonalnie zaangażowani, nasz mózg pracuje efektywniej. Pozytywne emocje wpływają na reakcje fizjologiczne, które stymulują układ limbiczny, odpowiedzialny za emocje i pamięć.
W kontekście edukacji śmiech to narzędzie, które może zbliżać, angażować i ułatwiać zapamiętywanie, a jego wpływ na relacje międzyludzkie w środowisku szkolnym jest nieoceniony. Dlatego niezależnie od różnic pokoleniowych i barier komunikacyjnych, nie bójmy się wprowadzać uśmiechu do sal lekcyjnych – to inwestycja w lepsze jutro naszych uczniów.
