Termin ten często odnosi się do współczesnych form konfliktu, które wykraczają poza tradycyjne modele wojen państwowych, angażując różne aspekty życia społecznego, psychologicznego, gospodarczego, politycznego. Wojna hybrydowa może obejmować działania militarno-informacyjne, cyberataki, dezinformację, propagandę, destabilizację ekonomiczną, wspieranie grup powstańczych czy asymetryczne operacje wojskowe. Istotą jest wykorzystanie wielu różnych środków i technik, aby osłabić przeciwnika oraz osiągnąć własne cele, często bez prowadzenia otwartej, tradycyjnej wojny.
Pojęcie wojny hybrydowej stało się szczególnie istotne w erze nowoczesnych technologii komunikacyjnych, gdzie manipulacja informacją i wpływ na opinie publiczną mogą mieć ogromne znaczenie dla osiągnięcia sukcesu w konflikcie. Ostatnio pojawiło się wiele przykładów wykorzystania taktyk wojny hybrydowej w konfliktach na całym świecie, co zmusiło państwa do dostosowania swoich tradycyjnych strategii obronnych i bezpieczeństwa do nowego zagrożenia. Prowadzenie takiej wojny umożliwia osłabienie przeciwnika bez wypowiedzenia oficjalnej wojny. Pozwala to na częściowe uniknięcie odpowiedzialności przez państwo agresora za prowadzenie działań na szkodę drugiego Państwa. Wojna Hybrydowa jest czasami postrzegana jako nowoczesna odmiana wojny partyzanckiej. Bardzo ważnym aspektem wojny hybrydowej jest propaganda zarówno wewnątrz kraju agresora jak i na międzynarodowym forum. Połączenie tak różnych odmian agresji można nazwać wojną asymetryczną. Mimo iż pojęcie wojny hybrydowej jest nową odmiana konfliktu, można było jego znamiona zauważyć już we wcześniejszych konfliktach 20 wieku. Można przytoczyć chociażby próby toczenia takiej wojny przez Związek Radziecki wobec Polski w latach 20 XX wieku. Przykładem typowej wojny hybrydowej było zjęcie przez Rosję w 2014 roku Krymu poprzez współdziałanie z lokalnymi ugrupowaniami zbrojnymi, wykorzystaniem napięć w polityce Ukrainy oraz dezinformacji. Za jednego z „ojców” wojen hybrydowych uważa się między innymi rosyjskiego pułkownika Jewgienija Massnera, który nazywał je wojnami buntowniczymi. Część specjalistów zajmująca się konfliktami zbrojnymi i wojnami twierdzą, że wojny hybrydowe były od zawsze, tylko kryły się pod innymi nazwami. Niemniej jednak koncepcja wojny hybrydowej powoduje konieczność zmian i nowych wyzwań w ogólnym pojęciu dziedzin bezpieczeństwa.
Cechy wojny hybrydowej:
W wojnie hybrydowej możemy wyróżnić następujące cechy:
- Długoterminowość – przeważnie wojna hybrydowa jest długo trwała i wymaga wytrwałości i konsekwencji w działaniu. Zmiany w polityce, technologii, społeczeństwie mogą wpływać na długoterminowość i dynamikę konfliktu.
- Zintegrowane podejście – Wojna hybrydowa wymaga zintegrowanej strategii, łączeniu różnych dziedzin takich jak: dyplomacja, ekonomia, siły zbrojne, służby wywiadowcze. Współdziałanie tych dziedzin jest niezbędne do przeciwdziałania wojnom hybrydowym.
- Asymetryczność – wojna hybrydowo często wykorzystuje asymetryczne taktyki, co oznacza, że jedna strona, która może być znacznie silniejsza od drugiej pod względem konwencjonalnym ale przeciwnik może zniwelować tą różnice poprzez stosowanie innych narzędzi takich jak np cyberataki
- Manipulacja Informacjami – propaganda, manipulacji i dezinformacja są kluczowymi elementami wojny hybrydowej. Przeciwnik próbuje poprzez media społecznościowe przesyłać fałszywe informacje i wpływać poprzez różne portale na opinię publiczną, zniekształca fakty i dezorientuje przeciwnika
- Brak jednoznacznego wroga – w przypadku wojny hybrydowej przeciwnik może być mniej wyraźny do zidentyfikowania niż w przypadku wojny tradycyjnej gnie są określonej jasno i wyraźnie strony konfliktu.
- Zróżnicowane narzędzia i techniki – wojna hybrydowa dostosowana jest do tego aby używać różnych technik i narzędzi takich jak: cyberataki, propaganda, dezinformacja, destabilizacja ekonomiczna czy działania militarne. W tym ujęciu wykorzystywane są różne cele do osiągnięcia jednego konkretnego celu.
Wojny hybrydowe zyskują na „popularności” również z tego względu, że są one dużo tańsze i łatwiejsze do prowadzenia niż tradycyjne konflikty zbroje w których używa się broni konwencjonalnej. Zdecydowanie łatwiej jest dojście do pewnych wymierzonych osiągnięć poprzez manipulowanie informacjami, wspieranie separatystów czy „przyjaznej” opozycji w danym państwie niż wejście na jego teren siłami zbrojnymi. Można stwierdzić, że wojna hybrydowa polega na pokonaniu przeciwnika bez walki konwencjonalnej co pozostaje w ścisłym związku z filozofią wojny. Można tutaj powołać się na chyba wszystkim znanego starożytnego stratega Sun Tzu i zacytować jego słowa „Osiągnąć sto zwycięstw w stu bitwach nie jest szczytem umiejętności. Szczytem umiejętności jest pokonanie przeciwnika bez walki”.
Wojna hybrydowa ma to do siebie, że może dotknąć każdego obywatela. Cyberataki, które są w niej wykorzystywane są wymierzone pośrednio i bezpośrednio nie tylko w strukturę państwa, wojsko czy infrastrukturę krytyczną Państwa ale również w każdego obywatela utrudniając mu np. korzystanie z internetu lub dostępności do obiektów administracji publicznej. Można stwierdzić, że na pierwszy plan w przypadku wojny hybrydowej wysuwa się ludność cywilna którą można manipulować poprzez wszelkiego rodzaju platformy społecznościowe. Przykładem mogą być np. działania Federacji Rosyjskiej przeciwko Polsce poprzez przedstawianie informacji o chęci zagarnięcia przez Rzeczpospolitą Polską części ziem państwa Ukraińskiego. Często takie działania trafiają na podatny grunt różnego rodzaju skrajnych ugrupowań, które maja realny wpływ na politykę czy wybory w danym państwie. Obrona przed takim atakami jest skomplikowana i wymaga sporo wysiłku. Wejście w wymiar nowego konfliktu nazwanego „Wojna hybrydową” stawia zupełnie nowe wyzwania wobec rozwój i transformacji systemu bezpieczeństwa wewnętrznego Państwa, strategii obrony narodowej oraz podejścia do zagrożenia, które daje wiele nowych możliwości destabilizacji danego kraju.
