Od kilku lat coraz głośniej jest w przestrzeni medialnej o pojęciu jakim jest integracja sensoryczna. Słyszymy o niej w kontekście rozwoju małych dzieci, na półkach widzimy zabawki z dumnie prezentującym się napisem „zabawki sensoryczne”. Jeżeli zastanawiasz się, o co tyle szumu oraz z czym właściwie je się terapia integracji sensorycznej, śpieszymy z wyjaśnieniami i zapraszamy do przeczytania niniejszego artykułu.
Terapia integracji sensorycznej — co to jest?
Sensoryka to nic innego jak odbierania świata przy pomocy wszystkich naszych zmysłów. To właśnie dzięki każdemu z osobna oraz wszystkim jednocześnie mamy możliwość poznawania otaczającej nas rzeczywistości. Jest to szczególnie ważne w przypadku małych dzieci, które ze względu na swój wiek nie poznały znacznej części doznań, oferowanych przez świat. Każdy dzień niesie dla nich cenną naukę nie tylko o ich środowisku, lecz także o nich samych. Nic więc dziwnego, że rodzice chcą jak najlepiej wspierać swoje pociechy w rozwoju i umożliwiać im jak najswobodniejsze i najpełniejsze odbieranie bodźców zewnętrznych.
Z pomocą w tym zakresie przychodzi właśnie terapia integracji sensorycznej (inaczej SI). Jest to zespół działań, czyli ćwiczeń, zabaw oraz aktywności mających za zadanie wywołanie konkretnych reakcji sensorycznych u dziecka, dzięki którym nastąpi u niego poprawa organizacji wrażeń zmysłowych. Jest to profesjonalna technika stosowana szeroko w pedagogice, dlatego też nie może jej wykonywać osoba z przypadku, a wysoce przeszkolony w tym zakresie terapeuta integracji sensorycznej w specjalnie przygotowanej pracowni. Celem takiej terapii jest kontrolowana stymulacja wszystkich systemów zmysłowych, która wpływa na poprawę funkcjonowania w sferze emocjonalnej i motorycznej (ruchowej).
Kiedy integracja sensoryczna jest zaburzona?
O zaburzeniach w integracji sensorycznej mówimy wtedy, gdy u dziecka zauważalne stają się nieprawidłowości w odpowiednim odbieraniu i interpretacji bodźców sensorycznych w obrębie Z ich względu dochodzi do błędnej reakcji na poddawane wrażenia zmysłowe. Co systemów: czuciowego, przedsionkowego, słuchowego, wzrokowego, węchowego i smakowego. Ważne, zwłaszcza z perspektywy rodzica, jest to, że dysfunkcje w integracji sensorycznej dziecka nie są związane z uszkodzeniem narządów zmysłów.
Objawy dysfunkcji integracji sensorycznej najczęściej manifestują się:
- wzmożoną lub obniżoną wrażliwością na bodźce,
- niewłaściwym poziomem uwagi,
- obniżonym poziomem koordynacji ruchowej,
- opóźnionym rozwojem mowy,
- nieprawidłowym poziomem aktywności ruchowej,
- trudnościami w zachowaniu.
Nieprawidłowości w zakresie przetwarzania bodźców mogą mogą być rozpoznawane u dzieci w normie intelektualnej z trudnościami w uczeniu się, z niepełnosprawnością intelektualną, ruchową, autyzmem, nadpobudliwością psychoruchową, mózgowym porażeniem. Każde dziecko wykazuje inne deficyty. Również ich nasilenie może być różne u każdej pociechy. Dlaczego tak ważna jest postawienie konkretnej diagnozy? Otóż zaburzenia integracji sensorycznej wpływają na uczenie się, zachowanie i rozwój społeczno-emocjonalny dziecka, a więc determinują jakość jego życia nie tylko w teraźniejszości, lecz także przyszłości.
Wyróżnia się ogromną grupę objawów dysfunkcji integracji sensorycznej, które występują jednocześnie na różnych etapach życia dziecka. Oto kilka z nich:
- dziecko jest niespokojne, płaczliwe, ma kłopoty z zaśnięciem
- ma trudności z samodzielnym piciem, żuciem i przełykaniem pokarmów,
- źle toleruje wykonywanie przy nim czynności pielęgnacyjnych i higienicznych,
- ma problemy z samodzielnym myciem się, ubieraniem, zwłaszcza zapinaniem guzików i sznurowaniem butów,
- ma słabą równowagę: potyka się i upada częściej niż rówieśnicy, prawie zawsze ma jakiś siniak czy zadrapanie,
- podczas dłuższego siedzenia ma trudności z utrzymaniem głowy w pozycji pionowej, podpiera ją ręką, kładzie się na stoliku itp.
- jest nadruchliwe, nie może usiedzieć/ustać w jednym miejscu,
- trudno się koncentruje, a łatwo rozprasza,
- jest impulsywne, nadwrażliwe emocjonalnie, często się obraża,
- nabywanie nowych umiejętności ruchowych sprawia mu trudność, np. jazda na rowerze, rzucanie i łapanie piłki, pływanie.
Podsumowując, najczęstszymi zaburzeniami integracji sensorycznej są: nadwrażliwość (obronność) dotykowa związana z wygórowaną reakcją na bodźce, nadwrażliwość oralna dotycząca okolic buzi, dyspraksja polegająca na trudnościach z zaplanowaniem i wykonaniem czynności ruchowych, niepewność grawitacyjna, której cechą charakterystyczną jest lęk przed zmianą pozycji ciała.
Jak wychwycić te dysfunkcje? Należy obserwować:
- rozwój ruchowy dziecka,
- reakcje na bodźce otaczające dziecko, np. zabawki, faktury ubrań, jedzenie, muzykę,
- aktywność,
- uwagę,
- rozwój mowy.
W celu potwierdzenia diagnozy terapeuta przeprowadza specjalne badanie. W zależności od uzyskanych wyników opracowuje indywidualny plan terapii zakładający wprowadzenie rehabilitacji, uwzględniający osobiste potrzeby dziecka oraz oczekiwania rodziców, co do poprawy jego stanu oraz wdrażanych rozwiązań.
Terapia integracji sensorycznej — jak wygląda i na czym polega?
Zajęcia prowadzone przez terapeutę integracji sensorycznej mają dostarczać dziecku kontrolowaną dawkę doznań sensorycznych dostosowaną do określonego wcześniej na podstawie badania nasilenia i charakteru zaburzeń. Terapia powinna przebiegać w przyjaznej atmosferze, poczuciu współuczestnictwa przez dziecko w kierowaniu zajęciami. Bardzo ważne dla skuteczności terapii i miernikiem postępów jest duże zaangażowanie oraz motywacja pociechy do brania udziału w tego rodzaju zajęciach. Aby dawały dziecku jak najwięcej, powinny odbywać się w specjalnej pracowni sensorycznej, spełniającej określone warunki oraz posiadającej profesjonalne przyrządy. Podstawą powinno być dobre doświetlenie sali, odpowiedni metraż oraz rozwiązania wprowadzające dobre warunki bezpieczeństwa.
Podczas terapii integracji sensorycznej korzysta się głównie ze stelaży, podwieszek, huśtawek, trampolin, maglownic oraz sprzętu wykorzystywanego do stymulacji układu przedsionkowego i czuciowego. Kluczem do sukcesu jest niewątpliwie różnorodność w sposobie zapewniania bodźców. Ponadto dzięki zastosowaniu wielu różnych sprzętów dziecko utrzymuje wysoki poziom zaangażowania i motywacji. Terapia integracji sensorycznej zakłada również wspólne tworzenie z dzieckiem, które pozwala mu na rozwój kreatywności oraz urozmaicenie zajęć.
Jednym z głównych założeń terapii jest konstruowanie ćwiczeń oraz zabaw dla dziecka w taki sposób, aby podczas ich wykonywania mogło samodzielnie zbierać doświadczenia zmysłowe, np. turlanie się w beczce, tory przeszkód, chodzenie po jeżykach sensorycznych, zabawy piłkami sensorycznymi. Co ważne, częścią terapii integracji sensorycznej jest również uświadamianie rodziców o możliwych konsekwencjach nieleczonych zaburzeń, np. wystąpieniu napięcia mięśniowego (wzmożonego lub obniżonego), orientacji przestrzennej, schematów ciała, równowagi, ruchów oczu.
Integracja sensoryczna — kiedy potrzebna?
Zaburzenia w integracji sensorycznej mogą występować już u niemowlaków. Wtedy stymulacja następuje poprzez kreowanie odpowiednich zabaw sensorycznych i dbanie o przeprowadzanie czynności pielęgnacyjnych według instrukcji terapeuty. Z kolei w przypadku dziecka w wieku przedszkolnym poza podjęciem terapii w sali powinno być także stymulowane w domu w ramach zadań domowych wyznaczonych przez terapeutę, które są dostosowane do jego wieku. Dziecko w wieku szkolnym w ramach terapii otrzymuje więcej zadań do domu. Należy pamiętać, że im starsze dziecko, tym wyrównywanie deficytów może stać się dłuższe ze względu na to, że możliwości reorganizacji mózgu kurczą się wraz z wiekiem.
Czy terapia integracji sensorycznej jest skuteczna?
Zadaniem terapeuty podczas terapii integracji sensorycznej jest również dokonywanie oceny rezultatów wdrożonego planu na podstawie własnych obserwacji oraz rodziców. Po pewnym etapie terapii musi dokonać ponownej diagnozy w celu dokładnego porównania wyników, które odnoszą się do norm wiekowych. Dzięki temu pewność co do skuteczności terapii zyskują nie tylko rodzice, lecz także sam terapeuta. W razie potrzeby w oparciu o wyniki ponownej diagnozy może podjąć modyfikację stosowanych dotychczas metod. Rediagnoza powinna odbywać się nie częściej niż raz na pół roku. Przeciętnie terapia integracji sensorycznej trwa dwa lata.
Integracja sensoryczna — kurs czy studia podyplomowe?
Niewątpliwie zapotrzebowanie na terapeutów integracji sensorycznej wzrasta z każdym rokiem. Nic więc dziwnego, że na rynku dostępnych jest dużo kursów z tego zakresu gwarantujących szybkie przeszkolenie. Jednakże w obliczu wciąż zmieniających się wymogów, co do kwalifikacji osób pracujących z najmłodszymi nie są one gwarantem stałej przepustki do pracy w pracowni sensorycznej w przeciwieństwie do studiów podyplomowych na renomowanej uczelni. Studia podyplomowe są dłuższe niż kursy, ale oznacza to właśnie więcej czasu na nabycie wymaganych umiejętności, a co za tym idzie — większej ich ilości. Ponadto duże jednostki edukacyjne, takie jak uczelnie wyższe, często mają lepiej wyszkoloną kadrę wykładowców oraz bardziej dopracowany program nauczania.
Studia pedagogiczne Akademii Nauk Stosowanych Collegium Balticum
Marzy Ci się praca z dziećmi? W takim razie nie zwlekaj i zapisz się na studia pedagogiczne do Akademii Nauk Stosowanych Collegium Balticum! Zaskoczymy Cię nie tylko profesjonalną kadrą praktyków wykładającą na tym kierunku, lecz także dużą liczbą godzin praktyk. Bez obaw — będziesz mieć też chwilę oddechu dzięki realizacji zajęć w trybie online. Zachęcamy do zapisów na studia z pedagogiki na poziomie licencjata, magistra, również w formie pięcioletnich studiów magisterskich z edukacji wczesnoszkolnej i przedszkolnej. Mamy również wspomniane na kierunku Integracja Sensoryczna studia podyplomowe. Nasza oferta nie ma sobie równych — proponujemy Ci aż 9 różnych pedagogicznych specjalizacji, w tym pedagogikę małego dziecka i opiekę w żłobku z pedagogiką Montessori. To nie wszystko! Co powiesz na specjalne wyjazdy, spotkania integracyjne oraz dokształcające, zniżki dla kandydatów na studia pedagogiczne i absolwentów? Jak tu nie skorzystać z tak dobrej oferty?
